1. Eдeбият теориясе буенча терминнар heм сорау темалары.
Тип heм герой; лирик герой.
Сатира heм юмор.
Дастан heм либретта.
Традиция heм новаторлык.
Тел heм идея.
Сюжет heм композиция.
Мeдхия heм мeрсия.
Жыр heм бeет.
Конфликт heм интрига.
Комедия heм водевиль.
Образ heм персонаж.
Тoр heм жанр.
Хикeя heм хикeят (повесть).
Портрет heм характеристика.
Биография heм автобиография.
Реализм heм реализм тoрлeре.
Пейзаж heм эпилог.
Драма heм трагедия.
Метафора heм чагыштыру heм сынландыру.
Риторик сорау heм кабатлау.
Eкият heм миф.
Публицистика heм eдeби тeнкыйть.
Кыйтга heм газeл.
Гипербола heм антитеза.
Васыятьнамe, тeусия heм ельязма.
Робагый heм касыйдe.
Ритм heм рифма.
Суфыйчылык heм мeгърифeтчелек.
Табышмак heм мeкаль.
Баллада heм поэма.
Сyз сyрeт (образ) heм символ.
Пролог heм эпилог.
Язма дастан.
Матур eдeбиятныn eheмияте heм ижтимагый вазифасы.
Объектив heм субъектив эчтeлек.
2. Татар eдeбиятенеn гомyми мeсьeлeлeре
Борынгы гасырлар eдeбияты.
Балалар eдeбияты (А.Алиш, Г. Гобай, Л. Ихсанова h.б.).
Татар мeгьрифeтче eдиплeре.
Татар eдeбиятыныn XX гасыр башындагы кyтeрелеше.
Дини eдeбият (берничe eсeрне белергe) аныn eheмияте.
Татар фольклорында дастаннар.
Хeзерге eдeбият (М. Eгьлeмов, Р.Гаташ, Зoлфeт, Р.Харис, С. Сoлайманова, Айдар Хeлим, Р. Мoхeммeдиев, Р. Файзуллин)
Аерым eдиплeр
|
1. Колгали. 2. Мoхаммeдъяр. 3. К. Насыри. 4. Ф. Халиди. 8. Ф. Eмирхан. 10. С. Рeмиев heм З. Рeмиев (Дeрдемeнд). 11. Н. Думави. 13. З. Hади. 15. Ш. Камал. 17. Ш. Бабич. 18. Н. Исeнбeт. 19. Х. Такташ. |
21. К. Тинчурин. 25. Ф. Хoсни. 27. Х. Туфан. 28. Ф. Кeрим. 29. А. Гыйлeжев. 30. Н. Фeттах. 31. С. Хeким. 32. Ш. Маннур. 34. С. Баттал. 35. Ш. Мoдeрис. 36. И. Юзиев. 37. И. Салахов. 38. E. Фeйзи. 39. E. Баянов. 40. Р. Ишморат. 41. E. Еники. |
III. Eсeрлeр (мотлак исемлек).
1. "Идегeй"дастаны.
2. Бер тылсымлы eкият (мeсeлeн, "Йомрый йомгагым").
3. Бер дини агиографик eсeр (сoйлeк, риваять).
4. К. Насыйри: "Eбугалисина".
5. Ш. Галиевныn берeр eсeре ("Шeвeли мажаралары", h.б.).
11. Ф. Eмирхан: "Нeжип" хикeясе, "Хeят" хикeяте (повесте).
12. H. Такташ: "Караборынныn дусты", "Мeхeббeт тeyбeсе".
13. H. Такташныn берeр шигырен яттан белу ("Кыр казлары", "Узып барышлый" h.б.).
14. E. Еники: "Курай", "Eйтелмeгeн васыять".
18. С. Рeмиев: "Авыл", "Уку", "Таn вакыты".
19. Дeрдмeнд (З. Рeмиев): "Кeрап" шигыре.
20. Ф. Бурнаш. "Яшь йoрeклeр"
21. Ш. Камал: "Акчарлаклар"
22. Х. Туфан: "Гoллeр инде яфрак яралар".
23. E. Фeйзи: "Тукай".
24. Ф. Хoсни: "Йoзек кашы"
25. К . Тинчурин: "Жилкeнсезлeр", "Зenгeр шeл".
30. С. Хeким: "Юксыну", "Eнкeй".
31. Н. Фeттах:"Ител суы ака торур"
32. А. Гыйлeжев: "Eтeч менгeн читeнгe".
34. Х. Саръян: "Бер ананыn биш улы".
35. И. Гази: "Oч Мeхмут", "Мeyлия нигe кoлде".
37. Ф. Кeрим: "Кыnгыраулы яшел гармун".
40. Р. Миnнулин: "Энекeш кирeк миnа".
41. Р. Мoхeммeдиев: "Сират кyпере".
Татар теле heм eдeбиятыннан систематик программа
1. Хeзерге татар теле.
Фонетика.
Сузык heм тартык авазлар heм аларныn телдe кулланылышы.
Лексикология.
Омонимнар heм аларныn телдe кулланылышы. Антонимнар. Фразеологик eйтелмeлeр турында тoшенчe. Бер мeгънeле heм кyп мeгьнeле сyзлeр. Сyзлеклeр heм аларныn тoрлeре. Мeкаль heм eйтемнeр. Алар арасында охшаш heм аермалы яклар.
Морфология.
Татар телендe суз тoзелеше. Тамыр, нигез heм кушымча. Ясал-гыч heм тoрлeндергеч кушымчалар. Ясалыш ягыннан сyз тoрлeре (тамыр, ясалма, кушма, парлы, тезмe heм кыскартылма) сyзлeр, аларныn дoрес язылышы.
Исем. Ялгызлык heм уртаклык исемнeр, аларныn дoрес язылы-шы. Исемнeрнеn тартым heм килеш белeн тoрлeнеше. Тартымлы исемнeрнеn килеш белeн тoрлeнеше, кушымчаларныn дoрес язылы-шы. Исемнeрнеn ясалышы.
Сыйфат. Сыйфат дeрeжeлeре heм аларныn дoрес язылышы. Сый-фат ясагыч кушымчалар.
Сан, аларныn тoркемчeлeре, тoзелеше heм дoрес язылышы.
Алмашлык heм аныn тoркемчeлeре, сoйлeмдeге роле. Алмаш-лыкларныn ясалышы heм кулланылышы.
Фигыль. Фигыль тoркемчeлeре. Боерык фигыль, мeгьнeсе, бар-лык- юклык тoре, зат, сан белeн тoрлeнеше. Хикeя фигыль, аныn хeзерге, yткeн heм килeчeк заман формалары. Шарт фигыль, аныn мeгьнeсе, ясалышы heм тoрлeнеше. Сыйфат фигыль, аныn мeгьнeсе heм заман тoрлeре, жoмлeдeге роле. Исем фигыль, аныn исемгe heм фигыльгe хас yзенчeлеклeре. Инфинитив, аныn барлык heм юклык тoрлeре. Ярдeмче фигыльлeр турында тoшенчe. Фигыльлeрнеn тoзе-леше, фигыль ясагыч кушымчалар.
Рeвеш heм аныn тoркемчeлeре, ясалышы heм дoрес язылышы, жoмлeдeге роле.
Теркeгечлeрнеn дoрес язылышы.
Бeйлек, аныn тoркемчeлeре. Бeйлек сyзлeр.
Кисeкчeлeр, аларныn тoркемчeлeре, дoрес язылышы.
Ымлыклар heм аваз ияртемнeре, аларныn мeгьнeлeре, дoрес язылышы, алар янында тыныш билгелeре.
Гади жoмлe синтаксисы.
Жoмлeдe сyзлeр бeйлeнеше. Тезyле heм ияртyле бeйлeнеш. Сyз-тезмe.
Жoмлe heм аныn тoрлeре. Хикeя, сорау, боерык жoмлeлeр. Тойгылы жoмлe. Аларныn белдерелyе.
Ике составлы жoмлe.
Ия, аныn тoрле суз тoркемнeре белeн бирелеше. Хeбeр, аныn тoр-лeре, бирелеше. Аергыч, аныn тoрле сyз тoркемнeре белeн белдере-лyе, аерылмышка карата урыны. Тeмамлык, аныn белдерелyе, ияртy-че сyзгe бeйлeнеше. Хeл heм аныn тoрлeре, тoрле суз тoркемнeре бе-лeн белдерелyе. Хeллeрнен аерымлануы, аларны аерымланмый тор-ган итеп yзгeрту. Жoмлeнеn тиндeш кисeклeре, алар янында тыныш билгелeре. Кереш суз heм кереш жoмлeлeр. Аларныn тoзелеше, уры-ны, таныш билгелeре.
Бер составлы жoмлeлeр. Атау жoмлe, аныn бирелy формалары, куллану максаты. Иясез жoмлe, аныn бирелy формалары.
Тулы heм ким жoмлeлeр. Ким жoмлeлeрнеn кулланылышы.
Кушма жoмлe синтаксисисы.
Кушма жoмлe тoрлeре. Теркeгечле heм теркeгечсез тезмe кушма жoмлeлeр, алар янында тыныш билгелeре.
Иярченле кушма жoмлeлер. Аналитик heм синтетик иярчен жoмлeлeр, аларда тыныш билгелeре. Аналитик heм синтетик иярчен жoмлелeрне yзгeртеп тoзу.
Мeгьнe ягыннан иярчен жoмлe тoрлeре. Иярчен ия heм хeбeр жoмлeлeр. Иярчен вакыт heм урын жoмлелeр.
Кyп иярченле кушма жoмлe, аныn тoрлeре, тыныш билгелeре.
Туры heм кыек сoйлeм, аларны yзгeртеп тoзy. Алар янында тыныш билгелeре.
2. Татар eдeбияты
Борынгы татар eдeбияты
Кол Галинеn "Кыйссаи Йосыф" поэмасына характеристика.
Мoхeммeдьярныn "Нуры содур" eсeренe характеристика. Мeули Колый heм Утыз Имeни ижаты.
ХIХ йoз eдeбияты
ХIХ йoзнен беренче яртысында (1861 елга кадeр) татарларда eдeби-культура хeрeкeте. Рус ижтимагый фикеренеn татар культура-сы yсешенe йогынтысы. Г. Кандалый ижаты. Аныn мeхeббeт лирика-сы heм шигьри хатлары. ХIХ йoзнеn икенче яртысында татар eдeбия-ты. Каюм Насыйриныn гыйльми-ижади eшчeнлеге. З. Бигиев ижаты. Муса Акьегет ижаты . Татар телендe беренче драма урнeклeре. Мeгьрифeтчелек хeрeкeтенe кыскача характеристика.
ХХ йoз башы eдeбияты
1905 елгы революциягe хeзерлек елларында (1985 - 1904) татар eдeбияты. Закир Hади heм Шакир Мoхeммeдев ижаты. Беренче рус революциясе елларында татар eдeбияты. Г. Исхакый прозасы. Г. Ка-мал комедиялeре ("Безнеn шeheрнеn серлeре", "Банкрот"), Г. Тукай-ныn биографиясе. Аныn Уральск чорындагы ижаты. "Печeн базары, яхyд Яnа Кисекбаш" поэмасы. М. Гафури ижаты. Г. Колахмeтов ижаты. Г. Ибраhимов хикeялeре. "Яшь йoрeклeр" романы. М.Фeйзи-неn "Галиябану" драмасы. Ш. Камалныn революциягe кадeрле ижаты. Ф. Eмирхан eсeрлeре.
Совет чоры eдeбияты
Татар совет eдeбиятыныn беренче адымнары (1917-1920).
Егерменче елларда (1921- 1931) татар eдeбияты.
Г. Ибраhимовныn ижаты. ("Кызыл чeчeклeр"). М. Гафуринеn "Кара йoзлeр" повесте. Hади Такташ ижаты.
Утызынчы елларда татар eдeбияты. Совет язучыларыныn Беренче бoтенсоюз съезды. Горький heм татар язучылары. Ш. Камалныn "Матур туганда" романы. Г. Кутуйныn "Тапшырылмаган хатлар" повесте. Т. Гыйззeт ижаты, "Ташкыннар" драмасы.
Бoек Ватан сугышы елларындагы татар eдeбияты.
Фронтовик язучылар ижаты. Герой - шагыйрь Муса Жeлилнен тормыш heм ижат юлы, "Моабит дeфтeрлeре". Аныn шигырьлeренеn идея- сeнгатьчe кoче.
Сугыштан соnгы елларда (1945- 1958) heм хeзерге чорда татар совет eдeбияты.
Бу чордагы иn яхшы eсeрлeр. Г. Бeшировныn "Намус", К. Нeжминеn "Язгы жиллeр", М. Eмирнен "Саф кynел", Г. Eпсeлeмов-ныn "Алтын йолдыз", "Газинур", E.Фeйзинеn "Тукай", И. Газиныn "Онытылмас еллар" романнары, Ф. Хoсни, E. Еники eсeрлeре. Совет язучыларыныn Бoтенсоюз сьездлары.
Проза, поэзия, драматургия жанрларыныn яnа eсeрлeр белeн баюы. Татар совет язучыларыныn мактаулы исемнeр heм орденнар белeн бyлeклeнyе.
Г. Eпсeлeмов, Г. Ахунов, А. Расих, Ш. Бикчурин eсeрлeре.
Хeзерге татар поэзиясе. С. Хeким heм Хeсeн Туфан ижаты.
Татар совет драматургиясенеn яnа казанышлары.
Татар eдeби тeнкыйте heм eдeбият белеме oлкeсендeге актив эшлeyче галимнeр.
Халык авыз ижаты
Жырлар. Аларныn тoрлeре heм эчтeлеге.
Мeкаль heм eйтемнeр. Охшаш heм аермалы яклары.
Табышмаклар. Эчтeлеге heм тoрлeре.
Бeетлeр. Тoрлeре heм эчтeлеге.
Совет чоры халык ижаты. традицион ижаттан аермасы.
Eдeбият теориясе
Eдeби агымнар. Eдeби традиция heм новаторлык. Художество методлары. Социалистик реализм методы. Критик реализм методы. Лирик герой турында тoшенчe. Интонацион шигырь. Патриотик па-фос. Поeтик фигуралар. Совет eдeбиятында унай герой. Eдeбиятта фантастика турында тoшенчe. Эпос турында тoшенчe. Сатира, юмор, ирония. Лирика турында тoшенчe. Образ турында тoшенчe. Характер турында тoшенчe. Диалог, монолог. Eдeбиятныn сыйнфыйлыгы. Eдeбиятта сyрeтлey чаралары. Ритм, рифма, строфа. Поэтик чаралар (кабатлау, инверсия h.б./. Чагыштырулар. Метафоралар, Эпитетлар.